Her hafta bir çevirmen, Türkçe öğrenenlerin merak edebileceği en güncel sözcük veya ifade hakkında hap bilgiler veriyor.
Last updated on 3 September 2023
2.9.23
Filenin Sultanları
Türk Kadın Milli Voleybol Takımının halk arasında yaygın kullanılan unvanıdır. Bu unvan ilk kez voleybol maçlarını anlatan spor spikerleri tarafından 2003 Avrupa Şampiyonası sürecinde kullanıldı.
Ağustos ayının 15’inde başlayan CEV Avrupa Şampiyonası’nda gösterdikleri üstün başarı nedeniyle Filenin Sultanları bir kez daha gündeme geldi. Filenin Sultanları Amerika Birleşik Devletleri, Polonya ve İtalya’yı yenerek finale yükseldi.
Filenin Sultanları’nın başarısı Türkiye’deki spor kültürünü de etkiledi. Medyada görünürlük kazanan Filenin Sultanları, toplumda voleybola yönelik ilgi uyandırdı. Milli takım aynı zamanda röportajlarında, ülkenin demokrasi ve toplumsal cinsiyet eşitliği gibi gündemde olan değerlerine sık sık değiniyorlar.
Ezgi Gülek, Bahar Çotur
9.8.23
Eyyam-ı Bahur
Arapça kökenli Türkçe bir ifade olan eyyam-I bahurun kelime manası sıcak günlerdir. Ağustos ayının ilk yedi gününü kapsayan ve sıcaklığın boğucu bir hâl aldığı süreci ifade etmek için kullanılır.
2023’te de küresel ısınmanın etkisiyle Türkiye’yi etkisi altına alan ve temmuzda haftalarca süren çöl sıcaklarından sonra ağustosun girmesiyle “eyyam-ı bahur” başladı.
Çöl sıcakları ve eyyam-ı bahurun sonucunda Türkiye’nin birçok şehrinde orman yangınları meydana geldi ve barajlar normal seviyelerinin katbekat altına düştü.
Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin en çok etkileyeceği ülkeler arasında olan ve önümüzdeki yıllarda kuraklık geçirme ihtimali yüksek olan Türkiye’de eyyam-ı bahur sıcaklıklarının süresi gittikçe uzayabilir.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
17.6.23
Daimi Ortak Mekanizma
Türkiye, Finlandiya ve İsveç’in, NATO Madrid Zirvesi’nde 28 Haziran 2022’de ortak imzaladığı Üçlü Muhtıra ile kurulan Daimi Ortak Mekanizma’nın dördüncü toplantısı 14 Haziran 2023’te Ankara’da gerçekleştirildi. Toplantıda İsveç’in terörle mücadele konusundaki çalışmaları incelendi.
Daimi Ortak Mekanizma’nın temel amacı Üçlü Mutabakat’taki taahhütlerin uygulanmasını sağlamak. Mutabakat’a göre Finlandiya ve İsveç’ten “milli güvenliğine yönelik tüm tehditlere karşı Türkiye’ye tam destek vermeleri” bekleniyor. Önceki toplantılarda taraflar bu kararı desteklemiş ve mutabakatın uygulanması için çalışmalarını sürdürmeyi kararlaştırmıştı.
Erva Aydın, Bahar Çotur
14.6.23
vize serbestisi
Türkiye ile Avrupa Birliği arasında 12 Aralık 2013 tarihinde Türkiye-AB Geri Kabul Anlaşması ile eş zamanlı başlatılan ve günümüze değin süregelen vize serbestisi diyaloğu, kısa süreli ziyaretlerde Türkiye vatandaşlarına uygulanan Schengen vizesinin kaldırılmasını amaçlar. Vize serbestisi diyaloğu sonuçlandığında biyometrik pasaport sahibi olan bütün Türkiye vatandaşları 90 güne kadar olan kısa süreli ziyaretlerini vizesiz gerçekleştirebileceklerdir. Vize Serbestisi Yol Haritası üzerinden yürütülen diyalogda 72 kriter yer almaktadır. Kriterler beş ana tema altında ele alınmaktadır: belge güvenliği; göç yönetimi; kamu düzeni ve güvenliği; temel haklar; düzensiz göçmenlerin geri kabulü.
Ayşe Zeynep Özgül, Bahar Çotur
19.5.23
müşahit
Sandık müşahidi, seçimlerde sandıklarda güvenliği sağlamak, oy kullanma sürecini takip etmek için görev alan gönüllülere verilen isimdir.
Müşahitler, siyasi partilerin veya bağımsız adayların belirlediği ve İlçe Seçim Kurulu’na sundukları liste üzerinden kura ile belirlenir.
Gönüllü müşahitlerin görev alabilmeleri için “Müşahit Görev Belgesi’ne” sahip olmaları gerekir ve bu belge bir siyasi parti tarafından onaylanmalıdır.
Müşahidin temel amacı seçimlerin olabildiğince şeffaf ve adil işlemesini sağlamak ve gerektiği durumda itiraz etmektir.
Müşahitlik resmi bir görev değildir ve tamamen gönüllülük esasına dayalıdır. Bundan dolayı müşahitler para almazlar.
Türkiye’de gönüllülük esasına dayanan müşahitlik organizasyonları olarak Oy ve Ötesi ve Türkiye Gönüllüleri örnek verilebilir.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
11.5.23
KVKK
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, temel hak ve özgürlükleri koruma altına almayı amaçlar. Kişisel verilerin yetkisiz olarak işlenmesini ve bunun oluşturabileceği olumsuz durumları engellemek içindir.
Avrupa Birliğine uyum kapsamında hazırlanan kanun, 2016 yılında yürürlüğe girmiştir. KVKK’ye göre kişisel veriler ancak açık rıza veya kanunda öngörülen durumlarda işlenebilir.
Geçtiğimiz günlerde İçişleri Bakanı’nın katıldığı bir yayında paylaştığı uygulamadan dolayı KVKK gündeme geldi. Uygulama, kişisel verilerin işlenmesini ihlal ettiği gerekçesi ile bazı hukukçulardan ve siyasetçilerden tepki aldı.
Erva Aydın, Bahar Çotur
29.4.23
seçim bütünlüğü
Türkiye, 14 Mayıs’ta yapılacak olan genel ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine hazırlanıyor. Seçimler beraberinde seçim bütünlüğü ile ilgili endişeler de getirdi. Seçim bütünlüğü, seçim öncesi sürece, seçim kampanyasına, seçim gününe ve seçim sonrası sürece ilişkin çeşitli faktörleri barındıran bir kavram. Seçim bütünlüğü kavramı, seçim güvenliği ile eşanlamlı olarak kullanılsa da seçim bütünlüğü, seçim süreçlerini daha kapsamlı bir şekilde ele alır.
Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda yapılan seçimlerde seçim bütünlüğüne dair çeşitli anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştı. Bunların başında sahte, ölü veya hayali seçmen kayıtları geliyor. Bu tip seçmenler, yaşamadıkları hanelere kayıtlı görünüyorlar veya gerçek hayatta var olmayan kişiler.
Seçim bütünlüğünü zedeleyen başka faktörler arasında mühürsüz oy pusulaları geliyor. Daha önceki seçimlerde, Yüksek Seçim Kurulu, mühürsüz oy pusulularının da geçerli sayılacağına açıklamıştı.
Yaklaşan seçimlerin adil, şeffaf ve hukuka uygun bir şekilde tamamlanabilmesi için siyasi partiler, bağımsız adaylar ve sivil toplum kuruluşları çeşitli gönüllü çalışmalar yürütüyor. Uluslararası örgüt temsilcileri de yine seçim öncesinde ve sırasında gözlemcileriyle süreci uluslararası toplum için değerlendirmeye devam edecek.
Ezgi Gülek, Bahar Çotur
23.3.23
Donörler Konferansı
6 Şubat’ta Türkiye’de meydana gelen depremlerin sonucunda 50.000 insan hayatını kaybetti. Hem Türkiye’yi hem de Suriye’yi etkileyen depremler sonucunda iki ülke de şu an çok büyük finansal zorluklar yaşamakta.
Bu nedenle, Avrupa Komisyonu başkanı Ursula Von der Leyen, İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile birlikte Türkiye ve Suriye için Brüksel’de bir Donörler Konferansı düzenleyeceklerini açıkladı.
Konferans söz verildiği gibi bu ay Brüksel’de gerçekleşti. 20 Mart’ta gerçekleşen Konferansa AB üye devletleri, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ve Birleşmiş Milletler de dahil olmak üzere 50 delegasyon katıldı. Konferans sonunda Türkiye ve Suriye’ye yardım için 7 milyar avro yardım taahhüdünde bulunuldu. Yardımların yarısından fazlası Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası tarafından taahhüt edildi.
Yardımların 6.05 milyar avrosu Türkiye için, 950 milyon avrosu ise Suriye için taahhüt edildi.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
16.3.23
6284 Sayılı Kanun
6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun, 8 Mart 2012’de TBMM’de kabul edildi. 20 Mart 2012’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kanun, şiddete uğrayan veya şiddete uğrama riski yüksek olan kadınların, çocukların ve aile bireylerinin korunmasını düzenliyor. Tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan kişileri de kapsayan kanun, bu kişilere yönelik olası şiddetin önlenmesi ile ilgili tedbir alınması için hukuki dayanak oluşturuyor.
Kanuna göre, kişi hakkında ek delil gerekmeksizin kamu otoritesi şiddet mağdurlarını ya da şiddete uğrama ihtimali olanları koruma altına almak yükümlülüğünde. Şiddet uygulayan kişinin mağdurdan uzaklaştırılması amacıyla, barınma başta olmak üzere koruma desteği, maddi, hukuki, psikolojik ve sosyal destek de sağlanıyor. Küçük çocuklar için kısa süreli kreş desteği de var.
Değişiklik talebiyle gündeme gelen bu kanun hakkında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, “Varlığının tartışmaya açılması dahi bizce kabul edilemez,” dedi.
Ayşe Zeynep Özgül, Bahar Çotur
10.3.23
beyaz Toros
5 Mart tarihli Bursaspor – Amedspor maçında tribünlerde 1990’larda faili meçhul cinayetlerle özdeşleşmiş beyaz Toros model arabanın ve Yeşil lakaplı istihbaratçı Mahmut Yıldırım’ın pankartları açıldı.
Beyaz Toros, 90’lı yıllarda Türkiye’nin doğu illerinde polis olduğunu öne süren kimselerin “Polisiz, bizimle Emniyet’e kadar gelmeniz gerekiyor” diyerek insanları beyaz Toros’lara bindirdiği, sonrasında bu kişilerden haber alınamadığı zamanları akla getiriyor.
Hafıza Merkezi’nin “Konuşulmayan Gerçek: Zorla Kaybetmeler” raporuna göre, 1980-2000 yılları arasında 1.316 isimden bir daha haber alınamadı. Yine rapora göre 1993-97 yılları arasında kaybedilenlerin sayısı her yıl yüzü aşıyordu.
Olaylar sonrasında Bursaspor’a dokuz maç seyircisiz oynama cezası verildi.
Erva Aydın, Bahar Çotur
2.3.23
domuz damı tahkimatı
Özellikle son yaşanılan Kahramanmaraş-Gaziantep depreminde gündeme çıkan domuz damı, aslen madencilerin kullandığı bir tekniktir. Domuz damı madencilikte tavan göçüklerinin önüne geçmek için kullanılır.
Bu yöntem için doğru boyutlardaki ahşap malzeme tavan kısmına sıkıştırılarak tavanın ya da deprem durumunda enkazın çökmesini engeller.
Ahşaplar dikdörtgen ya da prizma şeklinde yerleştirilerek tavan için bir destek görevi görürler. Bu şekilde bir yaşam koridoru oluşturularak insanların geçişi sağlanır.
1999 Gölcük depreminde 103 kişinin hayatının kurtarılmasını sağlayan yöntem 2023 Kahramanmaraş-Gaziantep depreminde de birçok insanın sağ olarak enkazdan çıkmasını sağladı.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
21.2.23
sismik izolatör
6 Şubat 2023 tarihinde merkez üsleri Kahramanmaraş ilinin Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki deprem meydana geldi. İlk sarsıntıları artçı depremler takip etti ve binlerce bina yıkıldı. Deprem felaketiyle gündeme gelen konulardan biri sismik izolatörler oldu. Bir binanın taşıyıcı sistemleri arasına yerleştirilen sismik izolatörler deprem anında ortaya çıkan enerjinin üst katlara olabildiğince az etki etmesini sağlıyor.
Sismik izolatörlerin maliyeti binanın durumuna göre farklılık gösteriyor. Uzmanlar sismik izolatörlerin bir binanın dayanıklılığındaki tek belirleyici faktör olmadığına dikkat çekerken var olan her binaya da sonradan eklenmelerinin mümkün olmadığını dile getiriyorlar.
Malatya ve Gaziantep’teki iki kamu hastanesinin, zeminlerine yerleştirilen sismik izolatörler sayesinde depremi hasarsız atlatması bu teknolojinin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
Ayşe Zeynep Özgül, Bahar Çotur
9.2.23
millî yas
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremler sebebiyle Türkiye’de yedi gün süreyle millî yas ilan edildi. Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüklerinde iki şiddetli deprem meydana geldi. Resmi açıklamalara göre 9 Şubat itibariyle toplam on iki binden fazla kişi depremde hayatını kaybetti ve altmış bini aşkın sayıda kişi yaralandı. Arama kurtarma çalışmaları hâlâ depremden etkilenen on ilde devam ediyor.
Erva Aydın, Bahar Çotur
2.2.2023
M11 metro hattı
İstanbul Havalimanına artık metro ile gitmek mümkün. Kağıthane-İstanbul Havalimanı Metro hattı sayesinde Kağıthane durağından 24 dakikada İstanbul Havalimanına ulaşım sağlanabilir.
7 duraktan oluşan M11 metro hattı 22 Ocak 2023’te hizmete açıldı.
Yakın zamanda açılan M7 Yıldız durağı, F4 Boğaziçi Üniversitesi Aşiyan füniküler hattı ve M4 Sabiha Gökçen hatlarıyla birlikte İstanbul’da metroyla ulaşım daha da kolaylaşıyor.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
13.1.2023
maaş zammı
12 Ocak 2023’te TBMM’den geçerek yasalaşan kanun teklifine göre, Türkiye’de memur ve emekli maaşlarında yüzde 30’luk bir artış olacak. Resmi Gazete’de de yayınlanan kararda en düşük emekli maaşının 3500 Türk lirasından 5500 Türk lirasına çıkarıldığı belirtiliyor. Memur maaşı zammı önce yüzde 25 olarak açıklanmıştı. Daha sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kararıyla zam oranı yüzde 30 oldu.
Ayşe Zeynep Özgül, Bahar Çotur
6.1.2023
erken seçim
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı açıklamaya göre 2023 başkanlık ve meclis seçimleri için erken seçim ihtimali söz konusu. Belirlenen seçim tarihinin erkene alınması ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun oylamasıyla gerçekleşebilir. Karar için salt çoğunluk yeterlidir. Türkiye’de erken seçime gidilmesinin en önemli nedenlerinden biri ülke ekonomisinin kötüye gitmesinden dolayı halkın tepkisinin artmasıdır. Yetkililer de bundan dolayı seçimleri erkene almak isteyebilir.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
15.12.2022
Altılı Masa
Altılı Masa, Türkiye’nin önde gelen altı muhalif siyasi partisinin liderlerinin bir araya gelerek kurduğu siyasi oluşumdur. Bu partiler, 2023 başkanlık ve milletvekili seçimleri için birleşmiştir. Altılı Masa, ilk toplantısını 12 Şubat 2022’de gerçekleştirdi. Kasım ayının sonunda düzenlenen en son toplantıda ise seçim beyannameleri ve temel politikalar konuşuldu. Birliğin Cumhurbaşkanı adayını Ocak veya Şubat ayında açıklaması bekleniyor.
Erva Aydın, Bahar Çotur
3.12.2022
EYT
Emeklilikte yaşa takılanlar ya da EYT, emeklilik için yıl ve primini tamamlayıp da yaş sınırından dolayı emekli olamayanları temsil eder.
EYT sorunu 1999’daki koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile ortaya çıktı.
Yapılan değişiklikle emeklilik yaşı kadınlarda 58’e, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi.
Fakat 29 Kasım’da Adalet ve Kalkınma Partisi Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu emeklilikte yaşa takılanlar için gerekli düzenlemenin Aralık ayında ya da en geç 2023 başında yapılacağını belirtti. Yeni yasa ile bir buçuk milyonu aşkın kişinin Ocak itibariyle emeklilik işlemlerinin başlaması ve Mart ayında da maaş alması bekleniyor.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
25.11.2022
merkez üssü
Yeryüzünde, deprem odak noktasına en yakın olan ve depremin en güçlü hissedildiği yere merkez üssü denir.
23 Kasım 2022 tarihinde merkez üssü Düzce, Gölyaka olan 6,0 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Saat 04.08’de gerçekleşen deprem, İstanbul, Bolu, Ankara, Eskişehir gibi çevredeki illerden de hissedildi.
Deprem sonucunda hayatını kaybedenlerin olmadığı belirtilirken, 93 kişinin yaralandığı bildirildi. 12 Kasım 1999 tarihinde yaşanan Düzce depremi birçok can ve mal kaybına sebep olmuştu. Bu depremin de daha büyük çaplı bir Marmara depremini tetikleme olasılığı çokça tartışılıyor.
Ayşe Zeynep Özgül , Bahar Çotur
18.11.2022
bant daraltma
Bant daraltma, bir internet sitesine erişimin yavaşlatılmasıdır.
İstanbul’da İstiklal Caddesi’nde meydana gelen bombalı saldırı sonrasında sosyal medya platformlarına erişim kısıtlandı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, saldırıdan sonra görüntülerin ve yanlış bilginin yayılmaması için bu platformlarda ülke genelinde bant daraltma uyguladığını açıkladı.
Haberleşme kanallarına erişimin kısıtlanması, gelişmeleri takip etmek isteyenler tarafından eleştirildi ve daha çok paniğe yol açtığı söylendi. On saatlik kısıtlamanın ardından uygulama kaldırıldı.
Erva Aydın, Bahar Çotur
12.11.2022
Anayasa değişikliği
4 Ekim 2022’de ana muhalefet partisi CHP’nin başörtüsü üzerine sunduğu yasa tasarısını takiben, Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın Din ve Vicdan Hürriyeti üzerine olan 24. Maddesinde değişiklik yapılacağını duyurdu. Buna ek olarak, aile kurumunu güçlendirmek için, 41. Maddede de bir düzenleme önereceklerini söyledi.
Erdoğan bu duyuruyu, 5 Ekim’de gerçekleşen AKP grup toplantısında yaptı.
Değişikliğin, 2023 seçimlerine paralel bir referandumla yapılma olasılığı tartışılıyor.
Rumeysa Durmaz, Ezgi Gülek, Bahar Çotur
5.11.2022
TOGG
Türkiye’nin Otomobil Girişim Grubu TOGG, bu hafta ilk yerli elektrikli otomobili üretti. Otomobilin lansmanını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptı. TOGG model aracın, 2023’te satışa çıkması bekleniyor.
Ayşe Zeynep Özgül , Bahar Çotur
29.10.2022
Cumhuriyet Bayramı
Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’i ilan etti. Türkiye, Atatürk’ün ‘en büyük bayram’ dediği Cumhuriyet Bayramı’nı bu sene doksan dokuzuncu kez kutluyor.
Erva Aydın, Bahar Çotur
22.10.2022
maden kazası
14 Ekim 2022 Cuma meydana gelen Bartın maden kazasında şimdiye kadar 41 kişi hayatını kaybetti ve 11 kişi yaralandı. Kazanın gerçekleşme nedeninin, metan gazı ve havanın karışarak neden olduğu grizu patlaması olduğu öne sürülüyor.
Rumeysa Durmaz, Bahar Çotur
16.10.2022
sansür
Türk Dil Kurumuna göre: Her türlü yayının, sinema ve tiyatro eserinin hükümetçe önceden denetlenmesi işi, sıkı denetim.
Hükümetin “dezenformasyon yasası” olarak tanıttığı ama kamuoyunda “sansür yasası” olarak bilinen kanun, TBMM Genel Kurulu’nda 13 Ekim 2022’de kabul edildi.
Teklifin en çok eleştirilen yirmi dokuzuncu maddesi, “gerçeğe aykırı bilgiyi alenen yayan” kişiler için bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörüyor.
Bahar Çotur
